24 november 2017
Slechte factchecks, verhaal grotendeels baseren op onbetrouwbare informant, onvoldoende of helemaal geen wederhoor, onterecht beroep doen op bronbescherming, verdraaiing van feiten, collega’s verkeerd citeren, overtreden eigen ethische code. Dit zijn slechts een paar van de kritiekpunten die NRC Handelsblad op social media te verduren heeft.
Doel van dit artikel: factchecken wat door NRC geclaimde Russische invloed in deze serie feitelijk voorstelt.
NRC Handelsblad:
“Vanuit Rusland wordt allerlei desinformatie verspreid over de toedracht van de MH17-ramp en de oorlogen in Oekraïne en Syrië. Dat heeft ook gevolgen in Nederland. NRC onderzocht waar in Nederland we dit soort theorieën tegenkomen.”
Het onderzoek resulteerde in een serie van vier artikelen:
– Hoe twijfel rond MH17 in de hand wordt gewerkt.
– Nabestaanden MH17 veelvuldig lastiggevallen met desinformatie.
– Pro-Russische activisten proberen in Nederland de publieke opinie te bespelen.
– Trollen strijden om politiek gelijk.
10 november, deel 1: “Hoe twijfel rond MH17 in de hand wordt gewerkt.”
NRC:
“Over de toedracht van de ramp met vlucht MH17 wordt informatie verspreid die
aantoonbaar niet klopt. CDA-politicus Pieter Omtzigt speelt er een actieve rol in.”
Al snel uitten diverse nieuwsprofessionals vernietigende kritiek op de manier waarop NRC Handelsblad Kamerlid Pieter Omtzigt in verband brengt met Russische desinformatie.
Omtzigt is destijds (ruim een half jaar geleden!) verzeild geraakt in een babylonische spraakverwarring. Tijdens een korte meeting sprak hij met een tolk die alles voor getuige Aleksandr moest vertalen. Deze meeting was georganiseerd door Jeroen van Rijsbergen. Deze Van Rijsbergen wist dat ik in februari 2017 dezelfde getuige reeds had geïnterviewd en hij wist dat de getuige niet in het crashgebied was op de fatale 17 juli 2014. Waarom Van Rijsbergen desondanks deze getuige naar voren bleef schuiven is een groot raadsel. Tot op heden is niemand er in geslaagd van hem enige uitleg te krijgen.
Omtzigt en getuige konden op geen enkele manier direct met elkaar communiceren en de tolk was geen tolk. NRC heeft nagelaten de getuige en de tolk om hun versie van de gebeurtenissen te vragen. Hoe weet ik dat? Omdat Marcel van den Berg en ik dat wel hebben gedaan en op die manier te weten kwamen dat NRC beiden niet heeft gehoord. De tolk geeft ruiterlijk toe: “Ik maakte fouten bij vertaling”.
Twee weken na verschijnen van het NRC-artikel hebben de schrijvers, noch hoofredacteur van NRC Handelsblad antwoord gegeven op de hamvraag:
“waaruit bestaat precies de Russische invloed bij de gebeurtenissen in dit artikel?”
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: geen enkele.
13 november, deel 2:
“Nabestaanden MH17 veelvuldig lastiggevallen met desinformatie.”
NRC Handelsblad:
“Twijfelzaaiers. Nabestaanden van MH17-slachtoffers worden voortdurend lastiggevallen door mensen die zeggen te weten wie voor de ramp verantwoordelijk is.”
In het artikel worden vier personen bij naam genoemd: *Julia Stefanini, *Josef Resch, *Billy Six en *Constantin Karmanov. We lopen even na wat NRC over deze individuen te melden heeft.
*Julia Stefanini. NRC:
“De politie trekt haar na en wat blijkt: Julia Stefanini heet in werkelijkheid Adriana Hendrica J., die in 2010 is gearresteerd voor oplichting en fraude. Het OM waarschuwt in een e-mail aan alle nabestaanden voor de vrouw. Alle informatie waarover ‘Stefanini’ beschikte, zou afkomstig zijn uit openbare bronnen. De vrouw wil niet reageren.”
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: geen enkele.
*Josef Resch. NRC:
“Hij is uit op aandacht. Tegen de nabestaanden zou hij gaan onthullen wie er wérkelijk verantwoordelijk is, zo was hun voorgehouden. Maar als de groep in Keulen aankomt, blijkt dat Resch slechts uit is op aandacht: hij wil dat de nabestaanden hem publiekelijk vragen zijn bevindingen te openbaren. „Ik ben toen heel boos geworden”, vertelt Fredriksz. „Ik zei: of je vertelt nu wat je weet, of we gaan weer.” Het werd het laatste.
Nota bene. NRC schrijft zelf: “Wat Resch drijft, is onduidelijk.”
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: geen enkele.
*Billy Six. NRC:
“Een andere Duitser, amateuronderzoeker Billy Six, die meent dat Rusland niets met de ramp te maken heeft, zocht vorig jaar contact met haar [Silene Fredriksz]. Hij vroeg haar een brief te ondertekenen waarin toenmalig presidentskandidaat Donald Trump werd gevraagd om een nieuw onderzoek naar de MH17, omdat het werk van de Onderzoeksraad voor Veiligheid niet „onafhankelijk én niet overtuigend” zou zijn. Trump leek óók te twijfelen aan de Russische rol.”
Claim NRC: Billy Six meent dat Rusland niets met de ramp te maken heeft.
Mijn vraag aan Billy Six [15 NOVEMBER 20:52 Fb chat]:
Hi Billy, so what is your official position what happened to MH17? NRC wrote you are sure Russia has nothing to do with it. Have you ever said or written this?
Antwoord van Billy Six [
“Hi Max! 
I can not remember to have said that “Russia has nothing to do with it” … in my documentaries I have criticized the Russian information policy and contradictions in their statements on MH17. What I say is the same as German airforce general Dr. Hermann Hagena: It is much more likely the MH17 to have been attacked from the air than from the ground. But the ones who did it can only be discovered by an official investigation, using satellite and radar images. I don´t have such material.”
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: geen enkele.
*Constantin Karmanov. NRC [volledige quote]:
“Constantin Karmanov, een filosoof uit het Utrechtse Maarssen, duikt ook regelmatig op bij nabestaandenbijeenkomsten en Kamerdebatten over MH17. Hij stelt zich dan voor als de officiële vertegenwoordiger in Nederland van de Oekraïense vliegtuigbouwer Antonov. En hij vertelt ze dat zij worden voorgelogen.
Karmanov heeft een rapport van drie kantjes opgesteld waarin hij probeert aan te tonen dat het vliegtuig door een storm is neergestort, een zogeheten ‘clear-air turbulence’. Al het bewijs over de Boek-raket is volgens hem gemanipuleerd.
‘Het is ergerlijk’
Zijn inspanningen zorgen voor onrust onder nabestaanden. „Nadat ik Karmanov sprak op een bijeenkomst, stuurde hij mij zijn rapport toe per mail”, vertelt nabestaande Piet Ploeg. „Het is ergerlijke onzin. Ik stoorde mij er enorm aan. Wat wil hij hiermee bereiken?” Hoewel hij Karmanovs theorie niet gelooft, heeft het wel voor meer onzekerheid gezorgd. „De enige houvast die je hebt als nabestaande, is het internationale onderzoek. Maar juist dat onderzoek wordt van alle kanten in twijfel getrokken.”
Ook Constantin Karmanov is niet wie hij zegt te zijn, blijkt als NRC hem tweemaal ontmoet, in Almere en Maarssen. Hij geeft zich uit als Oekraïener, maar is in werkelijkheid geboren in de voormalige Sovjet-republiek Oezbekistan. Ook is hij geen vertegenwoordiger van Antonov, stelt het Oekraïense luchtvaartbedrijf. Als NRC Karmanov vraagt waar hij zijn informatie over de vliegtuigramp vandaan haalt, zegt hij dat hij hierover wordt geïnformeerd door iemand bij het Russische ministerie van Defensie.”
Zelf was ik ook aanwezig op die bewuste avond. Sprak na afloop met deze man en kon werkelijk geen touw vastknopen aan wat hij te vertellen had. Na verschijnen van deel 2 in NRC heb ik contact met hem gezocht via email. Naar aanleiding van de correspondentie schreef ik dit artikeltje.
Karmanov stuurde mij foto’s waaruit moet blijken dat hij wel degelijk banden met vliegtuigbouwer Antonov heeft.
Daarnaast kreeg ik gegevens van hem over zijn mandaat:
Eerste officiële mandaat van Antonov Design Bureau
Datum 20 maart 1997
Functie: Technische Vertegenwoordiger van Antonov
Registratie nummer 54/1563
Deponeringsnummer 001517
En warempel, gezocht in Cyrillisch schrift duikt hij inderdaad op in de zoekresultaten. Duidelijk gelateerd aan Antonov.
Wat betekent dit allemaal? Is de bewering van NRC dat Karmanov liegt en hij op dit moment geen vertegenwoordiger van Antonov is onjuist? Ik vraag het drie keer aan Karmanov. Krijg geen normaal antwoord waar ik iets mee kan.
Draaien we de zaak om. Geen enkele deskundige neemt ‘clear-air turbulence’ theorie van Karmanov serieus. NRC Handelsblad stelt dat Karmanov liegt over zijn nationaliteit. Liegt over zijn banden met Antonov.
Waarom gelooft NRC hem dan wel als Karmanov gevraagd wordt waar hij zijn informatie over de vliegtuigramp vandaan haalt? Ligt het niet meer voor de hand aan te nemen dat Karmanov ook op dit punt niet de waarheid spreekt?
Karmanov zelf beweert overigens nooit gezegd te hebben dat hij informatie van iemand van het Russische ministerie van Defensie krijgt. Karmanov beweerde echter ook dat er met journalist Kouwenhoven maar één treffen is geweest. Bij nogmaals indringend navragen geeft Karmanov toe dat er bij hem thuis in Maarssen nog een tweede meeting is geweest. Geloofwaardigheid van deze meneer: nul %.
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: onwaarschijnlijk / dubieus.
Aan deel 3 heb ik me het meest geërgerd. Dat bewaar ik voor het laatst.
15 november, deel 4: “Trollen strijden om politiek gelijk”.
NRC Handelsblad:
“De Russische Informatieoorlog – Rusland voert een strijd om het politieke gelijk: wie geen blijde boodschap heeft voor de wereld, kan ook volstaan met het zaaien van verwarring en verdeeldheid. Vorige maand publiceerde de Russische nieuwssite RBK opzienbarend onderzoek. De beroemde ‘trollenfabriek’ in Sint-Petersburg, waar velen honderden jonge Russen (‘trollen’) zich bezighouden met het manipuleren van de publieke opinie via internet, heeft sinds 2015 een ‘Amerikaanse afdeling’, zo meldde RBK. Aantal werknemers: ongeveer negentig. Budget in de afgelopen twee jaar: 2,3 miljoen dollar.”
Wow! 2,3 miljoen dollar! Ter vergelijk: Proctor & Gamble besteedde in 2016 alleen al aan de promotie van toiletpapier 73 miljoen dollar. Van het stukje van Steven Derix* passen er veertien in een dozijn. (*het is overigens aan Steven te danken dat ik de Geuzennaam ‘Kremlintrol‘ heb omarmd) Even googlen “troll factory St-Petersburg” en je hebt 191.000 hits.
Toevallig (not) waarschuwde de kersverse minister Ollongren in dezelfde week dat de artikelenreeks van de polder-Pravda verscheen voor nepnieuws uit Rusland.
Zijn er echt mensen die deze onzin serieus nemen?
Als je informatie wilt over hoe inlichtingendiensten proberen het online discours te manipuleren en te beheersen met extreme tactieken van misleiding en reputatieschade, lees dan het stuk van Glenn Greenwald.
14 november, deel 3: “Pro-Russische activisten proberen in Nederland de publieke opinie te bespelen.”
In de serie Russische Invloed van NRC Handelsblad gaan de eerste twee delen over MH17. Precies waar NRC-correspondent Wilmer Heck mij voor benaderde. Maar hij frommelt mij in dit derde deel dat dus gaat over pro-Russische activisten.
NRC-Handelsblad:
“Bespelen publieke opinie – Een netwerk van pro-Russische activisten probeert de publieke opinie te bespelen door demonstraties te organiseren en op internet te ageren tegen de ‘demonisering van Rusland’.”
In het artikel Stank stinkt niet leg ik mijn bezwaren tegen de manier waarop NRC mij behandeld heeft uit. Dat ga ik hier niet opnieuw doen. Ik beperk me tot een paar constateringen. De uitgebreide en complete correspondentie tussen Wilmer Heck en mij is hier na te lezen. Op basis van alle gegevens die ik deze NRC-correspondent heb verstrekt had hij kunnen schrijven:
– Max besteedde duizenden uren aan MH17-research. Niemand heeft hem daar voor betaald.
– Max is nooit door Russische mensen of organisaties betaald.
– Er is geen enkele indicatie dat Max op bedenkelijke wijze heeft samengewerkt met Elena Plotnikova.
Dat doet hij allemaal niet. Wilmer Heck schrijft:
“Max van der Werff, amateuronderzoeker van de MH17-ramp, staat in contact met het netwerk. Hij werd meerdere malen gehoord door het Joint Investigation Team dat speurt naar de daders van de aanslag. Van der Werff was een van de ondertekenaars van een brief aan president Donald Trump van de Verenigde Staten waarin voor een nieuw en onafhankelijk MH17-onderzoek wordt gepleit. De pro-Russische activiste Plotnikova wordt op de website van Van der Werff genoemd als vertaalster van zijn werk. NRC is in bezit van correspondentie van Plotnikova waaruit blijkt dat zij Van der Werff in contact heeft gebracht met een ooggetuige die een ander verhaal vertelt over de toedracht van de ramp. Desgevraagd bevestigt Van der Werff dat hij in contact staat met Plotnikova, maar dat hij niet door haar wordt beïnvloed.”
De bedoeling van Heck is altijd geweest mij coûte que coûte aan Elena Plotnikova te koppelen. De vrouw die hij omschrijft als “te kenmerken als uitgesproken pro-Poetin, op een activistische wijze.” Heck komt niet verder dan: “De pro-Russische activiste Plotnikova wordt op de website van Van der Werff genoemd als vertaalster van zijn werk.” En Jeroen van Rijsbergen, de persoon waardoor Omtzigt in de problemen kwam, heeft van Plotnikova informatie gekregen dat ik al met de getuige heb gesproken en deze niet interessant is. Van Rijsbergen geeft deze informatie aan NRC. Opmerkelijk dat NRC vervolgens vrijwel het hele Omtzigt-verhaal aan deze Van Rijsbergen ophangt, die samenwerkt met de pro-Russische activiste Plotnikova.
Nederlands staatsburger Elena Plotnikova wordt door NRC neergezet als de spin in het web van Poetin’s propagandamachine in Nederland. Wie en wat is Elena echt? Op twitter is ze @Cosmopolitka. Wat vindt zij zelf van de manier waarop NRC haar heeft geportretteerd? Haar gehele verklaring in PDF-formaat hier. De belangrijkste punten uit Elena’s statement door mij gefilterd:
– Heck schrijft dat ik meedoe met de activiteiten van Break the System, wat puur uit zijn alternatieve universum komt. De waarheid is ik heb nog nooit deelgenomen aan de activiteiten van Break the System.
– Eerder dit jaar heeft Wilmer Heck zonder te checken mij een nep-Oekraïense genoemd.
– Na vaststelling van de fout leidde dit niet tot correctie van deze desinformatie in NRC.
– Daarom wilde ik niet meewerken toen Heck deze maand belde met het verzoek om mij te interviewen over “het Russisch perspectief” (als nep-Oekraïense blijkbaar weer).
– Velen hebben op dezelfde manier gereageerd, anderen gingen wel het gesprek aan. De conclusie na het verschijnen van het artikel is: het maakt niet uit of je je verhaal vertelt aan Heck of niet, NRC publiceert wat ze al van tevoren uitgestippeld hebben.
– Heck blijft worstelen met mijn nationale identiteit. Hij brengt mij onder de categorie “Nederlandse Russen” samen met Natalia Vorontsova en Nikita Ananjev, terwijl ik hem herhaaldelijk heb laten weten dat ik nooit in mijn leven een Russische burger geweest ben.
– Heck framet mij als “boegbeeld van de SP-campagne”. De SP creëert geen boegbeelden, maar verenigt mensen voor wie de waardes van menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit belangrijk zijn.
– In welke universum leeft Heck als de betrokkenheid van Nederlandse burgers bij een publiek debat veroordeeld moet worden?
– Citeren hoort op een verantwoorde manier gedaan worden. De afgelopen weken heb ik meerdere keren moeten vaststellen dat de NRC nogal vrij omgaat met de citaten als ze maar iemand daarmee kunnen inframen. Zo is bijvoorbeeld de citaat van een Russische senator over Die Einheit. De woorden zijn geknipt.
– Factchecking moet terug naar de routine van het journalistiek werk. Zo worden het publiceren van verdomde leugens voorkomen, zoals het bestaan van Nederlandse taak van de Duitse partij of mijn nep-Oekraïense identiteit.
– Pro-Russische activiteiten vonden plaats decennia en zelfs eeuwen voordat de oorlog in Oost-Oekraïne in 2014. Zo hadden wij nog een Nederlands-Russisch vriendschap jaar met een rijke programma aan evenementen.
Factcheck. Aangetoonde Russische Invloed: onwaarschijnlijk / dubieus.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Totaal resultaten factcheck. Aangetoonde Russische Invloed:
2x onwaarschijnlijk / dubieus
4x geen enkele.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
GeenStijl Checkt. NRC Canardcourant breekt eigen Code in Affaire Omtzigt.
De karaktermoordaanslag op Pieter Omtzigt was onderdeel van een geregisseerde campagne.
NRC flankeert het artikel vrijwel direct met een barrage aan ‘duiding’. Enkele voorbeelden:
1) “De positie van Pieter Omtzigt is onhoudbaar geworden”.
2) “Kan dat: van Poetin en van Holland houden?”
Het artikel
3) “Hete tranen voor Omtzigt” verdient een aparte vermelding. Frits Abrahams presteert het om dit op te schrijven en het wordt ook nog gepubliceerd:
“In Amerika worstelen ze met een 70-jarige fundamentalistisch-christelijke Republikein, Roy Moore, die graag senator wil worden, maar misschien nog liever tienermeisjes aanrandt. En in Nederland hebben we een, ook al christelijk, Kamerlid (van het CDA), Pieter Omtzigt, die een valse Oekraïense getuige gebruikte inzake de vliegramp met de MH17.”
Denk je dat het niveau van kwaliteitskrant NRC niet nog lager kan, worden we vergast op een analyse van Joshua Livestro. Uitgerekend dit sujet dat wordt gefinancierd door buitenlands kapitaal mag in de krant uitleggen dat Omtzigt een recidivist is en zijn ‘uitglijder’ deel van een patroon.
Uren voor Joshua’s publicatie zaten burgerjournalist Marcel van den Berg en ik ons al te verkneukelen. Ietwat triomfantelijk en overmoedig deed ik een voorspelling over wat de argumentatielijn zou worden en waarom deze niet deugt:
NRC Handelsblad kan de vernietigende kritiek op social media niet helemaal negeren en publiceert op 23 november een ingezonden brief van MH17 expert-getuige Marco Langbroek. De krant ‘redigeert’ de brief tot 310 woorden. Marcel van den Berg plaatst de brief integraal. Met uitleg. Langbroek laat geen spaan heel van Joshua Livestro’s broddelwerk.
